Zofia Rydet - Niepokorność dalekich dróg

Twórczość Zofii Rydet bywa współcześnie, zbyt pochopnie, oceniana przez pryzmat cyklu: “Zapis socjologiczny”, którego wartość wywodzi się z narracji właściwej dla społecznie zaangażowanej sztuki krytycznej, abstrahując od wartości artystycznej samych prac w nim zawartych. Nie ufajmy jednak zbytnio teoretykom, są często jak jętki żyjące chwałą jednego dnia. Na wystawie będziemy mogli zobaczyć inne prace Zofii Rydet, z cyklu: “Nieskończoność dalekich dróg”, “Świat uczuć i wyobraźni”, które w swej profetyczności są jak baśniowe teodycee, będące przeczuciem naiwnej epifanii współczesnego eklektycznego świata. I jeżeli te cykle możemy uznać za wyraz estetycznego i formalnego buntu, to kobiece portrety zawarte w cyklu „Czas przemijania“ są jak modlitwa, która nie szuka odpowiedzi na cierpienie zawarte w przemijaniu, ale uważnie go doświadcza. Sztuka Zofii Rydet jest komplementarna jako wyraz twórczej postawy. I poprzez to otwiera w nas przestrzeń na dialog z pięknem i ontologią ukrytą w codzienności, w jej najprostszych przejawach.


Zofia Rydet jest Jedną z najwybitniejszych postaci fotografii polskiej. Urodziła się 5 V 1911 r. w Stanisławowie na Kresach Wschodnich jako córka Józefy i Ferdynanda Rydetów. W 1933 roku ukończyła Główną Szkołę Gospodarczą w Snopkowie pod Lwowem, następnie pracowała w biurze Orbisu w Stanisławowie. Tam zastała ją wojną i kolejne okupacje: sowiecka, węgierska oraz niemiecka. Po wojnie i krótkim pobycie w Rabce osiedliła się w Bytomiu i prowadziła tam sklep papierniczo – zabawkarski.

W wieku 40 lat odżyła w niej młodzieńcza fascynacja fotografią. W 1954 roku, zachęcona sukcesami w lokalnych konkursach fotograficznych, wstąpiła do Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, gdzie rozwijała umiejętności i ważne przyjaźnie z innymi fotografami. W 1961 roku już jako członkini ZPAF przeprowadziła się z Bytomia do Gliwic, gdzie od 1963 roku uczyła fotografii na Politechnice Gliwickiej. Równocześnie rozsyłała swoje zdjęcia na międzynarodowe przeglądy fotografii w Polsce i na całym świecie, zdobywając medale, wyróżnienia i międzynarodowe tytuły AFIAP i EFIAP. Dużo podróżowała w latach 60. odwiedziła m.in. Jugosławię, Włochy, Egipt, Grecję, Liban, Albanię, Hiszpanię, Węgry. Wykonywała zdjęcia reporterskie, przedstawiające dzieci, do swojego pierwszego ważnego cyklu fotograficznego pt. Mały człowiek, pokazywanego na szeregu wystaw indywidualnych, a w 1964 roku wydanego w formie albumu. Również jej kolejne przedsięwzięcia otograficzne poświęcone były człowiekowi: Czas przemijania związany ze starością i powstający od końca lat 60.

Cykl surrealistycznych fotomontaży i kolaży pt. Świat uczuć i wyobraźni prezentowany też w
formie pokazów slajdów z podkładem muzycznym. Konsekwencją fascynacji człowiekiem i celem licznych podróży po Polsce był powstający od 1978 roku monumentalny Zapis Socjologiczny. Pod koniec lat 70. Zofia Rydet zaprezentowała konceptualny cykl Nieskończoność dalekich dróg. Ostatnią ważną serią była realizowana na przełomie lat 80. i 90. Suita śląska zawierająca autocytaty z wcześniejszych fotografii.To kolaże i fotomontaże, które artystka skomponowała na kształt ludowych przedstawień sakralnych, dopełniając fotografie polnymi kwiatami, fragmentami tkanin i wycinkami z gazet.

Zofia Rydet zmarła 24 sierpnia 1997 roku w Gliwicach. Prace Zofii Rydet znajdują się w najważniejszych zbiorach polskich, w tym: w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum Fotografii w Krakowie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, a także zagranicznych: m.in. w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu, Museum of Modern Art w Kioto i w National Museum of Photography, Film and Television w Bradford. W kręgu bliskich jej osób były najważniejsze postacie polskiego środowiska fotograficznego, artyści i teoretycy, m.in.: Anna Beata Bohdziewicz, Leszek Brogowski, Adam Bujak, Jerzy Busza Urszula Czartoryska, Jerzy Garztecki, Jerzy Lewczyński Krystyna Łyczywek, Józef Robakowski, Andrzej Różycki, Adam Sobota, Stefan Wojnecki. Główna część jej dorobku artystycznego aktualnie znajduje się w depozycie Fundacji im. Zofii Rydet, której celem jest promocja i redefiniowanie twórczości artystki.

Ewa Zarzycka tworzy zdjęcia, filmy, performance, jest również autorką notatek na pograniczu literatury i rysunku. Zaczynała od fotografii, w latach 80. stworzyła kilka prac filmowych, obecnie coraz częściej sięga po kamerę wideo i dyktafon. Pierwsze wystąpienia performance miała na początku lat 80., jej pierwsza wystawa indywidualna odbyła się w 1991 roku w Galerii Grodzkiej BWA w Lublinie. Jej sztuka jest zapisem codziennego życia i nieustającą międzyludzką komunikacją. W 2018 roku, artystka przygotowała nowy projekt „Nie jestem Zofią Rydet”. Składa się z filmów, w których pojawiają się bliskie artystce osoby w domowym lub pracownianym otoczeniu. Zarzycka nawiązuje do słynnego cyklu fotograficznego Zofii Rydet Zapis socjologiczny, który powstawał w latach 1978-1990, i składa się ze zdjęć ukazujących ludzi w scenerii ich mieszkań i domów, stanowiąc niezwykły przekrój przez społeczeństwo. Praca Zarzyckiej to dialog z wybitną artystką, nieco przewrotny hołd, w którym zwątpienie w obiektywizm zapisu medialnego łączy się z czułym, niepozbawionym ironii spojrzeniem na zaprzyjaźnionych artystów. W latach 70 – tych Zarzycka tworzyła w czasie studiów w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, m.in. w Pracowni Działań i Struktur Wizualnych Andrzeja Lachowicza – zdjęcia o charakterze etiud lub szkiców. Mają wymiar performatywny i wspólnotowy. Zdarzało się, że spotkania w gronie znajomych przekształcały się w działania o charakterze artystycznym, które przetrwały tylko dzięki dokumentacji. Medium filmowe, które pojawia się w sztuce Zarzyckiej w latach 80., od początku traktowane było przez nią krytycznie, a jednocześnie ze świadomością, że sama praca nad filmem ma afirmatywny wymiar wzmacniania wspólnotowych więzi. Filmy Przejawy z 1980 roku albo Kardynał i grubaska – twórcy kultury z 1985 (wspólnie z Tomaszem Dobrzyńskim), kręcone były w prywatnych domach, w niewielkim gronie bliskich osób. Taki sposób działania można porównać z metodami, jakimi posługiwała się rosyjska grupa performerska Działania Kolektywne, gdzie samo wydarzenie spotkania poza kontrolą władz tworzyło klimat opozycji i alternatywy. W sztuce Ewy Zarzyckiej materiałem jest jej własne życie i pamięć, a przeszłość, odczytywana wciąż na nowo, nigdy nie stoi w miejscu.

Wystawa będzie dostępna w Galerii Poziom 4. do dnia 2 czerwca 2019 r.

Kuratorzy wystawy: Patrycja Tokarska i Andrzej Pawełczyk

Wystawa organizowana we współpracy z krakowską Fundacją Zofii Rydet.